تبریز؛ گنج پنهان ایران در حافظه گردشگری جهان | تبریز؛ شهر ناشناخته در حافظه جهانی

بازار تبریز آنلاین - موسی‌ کاظم‌زاده: تبریز در حافظه تاریخی ایران، شهری اثرگذار و تعیین‌کننده است؛ شهری که در بزنگاه‌های مهم تاریخ معاصر، از مشروطه تا جنبش‌های فرهنگی و اجتماعی، نقشی بی‌بدیل ایفا کرده و به‌عنوان یکی از پایگاه‌های مهم توسعه، نوگرایی و پیشرفت شناخته می‌شود. با این همه، وقتی صحبت از گردشگری جهانی به میان می‌آید، نام تبریز کمتر در صدر فهرست مقصدها قرار می‌گیرد و جایگاه آن در حافظه جهانی گردشگری به مراتب پایین‌تر از ظرفیت‌های واقعی‌اش است. این تناقض میان غنای فرهنگی و تاریخی تبریز و سهم اندک آن در جریان گردشگری بین‌المللی، پرسشی اساسی پیش روی ما می‌گذارد: چرا شهری با چنین پیشینه و تنوع، هنوز به اندازه کافی در عرصه جهانی شناخته نشده است؟

تبریز در طول قرن‌ها چهارراه تمدن‌ها بوده است؛ موقعیتی ممتاز در مسیر جاده ابریشم داشت و کاروان‌هایی از شرق و غرب جهان، از این شهر عبور می‌کردند. در همین مسیر، فرهنگ‌ها، زبان‌ها و کالاها در تبریز به هم می‌رسیدند و شهری را شکل می‌دادند که به‌حق می‌توان آن را «دروازه ایران به جهان» دانست. اما امروز این پیشینه پرشکوه به‌درستی در بسته‌های گردشگری و تبلیغات بین‌المللی بازتاب پیدا نکرده است. گردشگر خارجی شاید نام اصفهان، شیراز یا یزد را بشناسد، اما کمتر تبریز را به‌عنوان مقصد نخستین خود انتخاب می‌کند. این در حالی است که آثار تاریخی ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو همچون بازار تاریخی تبریز، قلعه‌های کهن اطراف شهر و معماری منحصر‌به‌فرد مساجد و خانه‌های تاریخی، ظرفیت بالایی برای معرفی جهانی دارند.

تبریز؛ چهارراه تمدن‌ها، مقصدی ناشناخته در جهان گردشگری

نقش تبریز در تاریخ ایران تنها محدود به معماری یا موقعیت جغرافیایی نیست. این شهر زادگاه نخستین‌های بسیاری در ایران است: نخستین چاپخانه، نخستین مدرسه مدرن، نخستین شهرداری و حتی نخستین خیابان آسفالت‌شده در کشور در تبریز شکل گرفت. این ویژگی‌ها هویتی متمایز برای شهر ساخته است که می‌تواند به یک برند گردشگری تبدیل شود. با این حال، تاکنون کمتر تلاش شده است تا این «شهر اولین‌ها» به‌طور حرفه‌ای در سطح جهانی معرفی گردد و به یکی از جاذبه‌های خاص ایران در عرصه گردشگری بدل شود.

از سوی دیگر، تبریز فقط شهر تاریخ نیست، بلکه سرزمین فرهنگ‌های زنده است. موسیقی عاشیقی و موغام، خوراک‌های اصیل همچون کوفته تبریزی، شیرینی‌هایی مانند نوقا و قرابیه، صنایع‌دستی ارزشمند از جمله قالی تبریز و هنر ورنی، همه و همه بخشی از میراث ناملموس این شهرند که جذابیت ویژه‌ای برای گردشگران دارند. در بسیاری از کشورها، میراث ناملموس حتی بیش از بناها و آثار تاریخی، عامل جذب گردشگر است. اما در تبریز، این گنجینه غنی هنوز به‌طور سازمان‌یافته و جهانی معرفی نشده و سهم آن در گردشگری منطقه‌ای و بین‌المللی ناچیز مانده است.

تبریز؛ شهر اولین‌ها، غایب در حافظه جهانی گردشگری

مسئله مهم دیگر، کمبود زیرساخت‌های مناسب برای جذب گردشگر خارجی است. فرودگاه تبریز هنوز به‌طور مستقیم به بسیاری از مقاصد بین‌المللی پرواز ندارد و شبکه حمل‌ونقل گردشگری شهری به‌اندازه‌ای که یک گردشگر خارجی انتظار دارد توسعه نیافته است. کمبود هتل‌های استاندارد بین‌المللی، ضعف در بازاریابی دیجیتال و معرفی شهر در شبکه‌های جهانی گردشگری و حتی نبود تورهای تخصصی برای معرفی تاریخ مشروطه و جاده ابریشم، همه و همه عواملی هستند که تبریز را از جایگاه شایسته‌اش دور کرده‌اند. اگرچه در سال ۲۰۱۸ که تبریز به‌عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام انتخاب شد، فرصتی کم‌نظیر برای معرفی شهر فراهم آمد، اما بهره‌برداری کامل از این موقعیت تاریخی به‌دلیل ناهماهنگی‌ها و ضعف برنامه‌ریزی محقق نشد.

با این حال، فرصت‌ها همچنان زنده‌اند. جهان امروز بیش از هر زمان دیگری به دنبال مقاصد تازه، ناشناخته و اصیل است. تبریز با تاریخ پرشکوه، فرهنگ متنوع و طبیعت منحصر‌به‌فرد خود می‌تواند به الگویی از گردشگری اصیل و متفاوت بدل شود. برای تحقق این هدف، لازم است سیاست‌گذاران و فعالان گردشگری شهر از معرفی صرف جاذبه‌های شناخته‌شده عبور کرده و روایت تازه‌ای از تبریز ارائه دهند؛ روایتی که هم تاریخ و معماری را دربرگیرد، هم فرهنگ زنده و مردم‌محور را، و هم ظرفیت‌های امروزین شهر را برای توسعه گردشگری پایدار نشان دهد.

شهری با تاریخ جهانی، اما غایب در نقشه گردشگری

روز جهانی گردشگری فرصتی است برای بازاندیشی در جایگاه تبریز. این روز باید به ما یادآوری کند که جهانی شدن یک مقصد گردشگری تنها با داشتن تاریخ و فرهنگ غنی محقق نمی‌شود، بلکه نیازمند برنامه‌ریزی، زیرساخت، تبلیغ بین‌المللی و بازاریابی نوآورانه است. تبریز سزاوار آن است که در حافظه جهانی گردشگری جایگاهی درخور یابد؛ جایگاهی که نه از روی شعار، بلکه بر اساس واقعیت‌های تاریخی و فرهنگی‌اش بنا شود. اگر این مسیر با جدیت و پیگیری طی شود، تبریز می‌تواند از شهری کم‌تر شناخته‌شده به یکی از مقاصد اصلی گردشگری منطقه و جهان بدل گردد؛ شهری که گذشته‌اش الهام‌بخش است و آینده‌اش می‌تواند چراغ راه توسعه پایدار گردشگری در ایران باشد.